Δωδεκαφθογγισμός (1920)
Οι προσπάθειες των συνθετών να δημιουργήσουν ένα νέο μουσικό σύστημα, ήδη απ’ τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα, καταλήγουν σε διαφορετικά αποτελέσματα. Στα 1923 περίπου, μετά από οκτάχρονουςπειραματισμούς, ο Άρνολντ Σένμπεργκ και οι μαθητές του παρουσιάζουν τη νέα τους μέθοδο που παίρνει την ονομασία Δωδεκαφθογγισμός. Βασική αρχή της είναι ότι οι δώδεκα νότες της οκτάβας (χρωματική κλίμακα) είναι ισότιμες, κάτι που δε συνέβαινε μέχρι τότε. Για τη δημιουργία μιας σύνθεσης, ο συνθέτης επινοεί μια φόρμουλα στην οποία υπάρχουν με κάποια ορισμένη σειρά και οι δώδεκα νότες από μια μόνο φορά. Με βάση αυτή τη φόρμουλα χτίζεται ολόκληρη η σύνθεση. Ο δωδεκαφθογγισμός ανατρέπει και καταργεί το παραδοσιακό τονικό σύστημα. Σε παρόμοια συστήματα οργανωμένης ατονικότητας κατέληξαν την ίδια περίπου περίοδο και λίγο πιο πριν οι επίσης Αυστριακοί συνθέτες Γιόζεφ Χάουερ και Ότμαρ Στάινμπάουερ, με διαφορετικές αφετηρίες ο καθένας και ανεξάρτητα από τον Σένμπεργκ, όμως η μέθοδoς του τελευταίου ήταν αυτή που επηρέασε περισσότερο τους σύγχρονούς του και τους μεταγενέστερους συνθέτες του μοντερνισμού. Ο ίδιος ο Σένπμεργκ ήταν ενάντιος στην ονομασία «Δωδεκαφθογγισμός», χαρακτηρισμός που επινοήθηκε από τον Ρενέ Λάιμποβιτς.
Η δωδεκάφθογγη μέθοδος αναπτύχθηκε και χρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο του μεσοπολέμου που αναφέρεται συχνά και ως «Δεύτερη Σχολή της Βιέννης». Ο Άλμπαν Μπεργκ και ο Άντον Βέμπερν μεταχειρίστηκαν τη δωδεκάφθογγη σειρά, ο καθένας με το δικό του τρόπο, ο πρώτος υπονοώντας συχνά τονικές δομές μέσα από τη σειρά και ο δεύτερος προσπαθώντας να οργανώσει τη σειρά με συμμετρικές επιμέρους δομές και διαχωρίζοντάς την από την έννοια του «Θέματος». Αλλά και οι υπόλοιποι μαθητές του Σένμπεργκ, με προτροπή του ίδιου, δεν αντιμετώπιζαν τον δωδεκαφθογγισμό ως σύστημα κανόνων, αλλά ως υποδείξεις που τους βοηθούσαν να αναζητήσουν ο καθένας τον δικό του τρόπο χρήσης της σειράς, έτσι ώστε να μπορέσουν να διευκολυνθούν στην σύνθεση εκτενών έργωνΑτονικής μουσικής που ήταν και ο στόχος της μεθόδου. Με την άνοδο του Χίτλερ, ο Σένμπεργκ που ήταν Εβραίος στην καταγωγή, μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε την τεχνική του δωδεκαφθογγισμού στη νέα γενιά Αμερικανών συνθετών.
Στην Ευρώπη και στην Αμερική τη δεκαετίατου 1950, η δωδεκάφθογγη μέθοδος υιοθετήθηκε από μεγάλη μερίδα νέων συνθετών κάτω από την ευρύτερη έννοια του «Σειραϊσμού»με κυριότερους τους Πιέρ Μπουλέζ, Λουτσιάνο Μπέριο, Λουίτζι Νταλαπίκολα, Καρλχάιντς Στοκχάουζεν στην Ευρώπη και Άλλεν Φόρτε, Τζωρτζ Περλ, Μίλτον Μπάμπιτ στην Αμερική, οι οποίοι με αφετηρία σειραϊκές τεχνικές, οδηγήθηκαν στην δεκαετία του 1950 στον «καθολικό σειραϊσμό», επιβάλλοντας τον έλεγχο και άλλων μουσικών παραμέτρων εκτός του τονικού ύψους (της διάρκειας, της δυναμικής, του ηχοχρώματος) στο πλαίσιο της αρχικής σειράς. Η δωδεκάφθογγη μέθοδος καταλάμβανε μετά το 1950 σημαντικό μέρος των προγραμμάτων σπουδών στις Ακαδημίες και στα Πανεπιστημιακά τμήματα σύνθεσης σε Ευρώπη και Αμερική. Ως αποτέλεσμα, η πλειοψηφία των συνθετών που σπούδασαν «Σύγχρονη Μουσική» στις δεκαετίες του 1950 και 1960, εκπαιδεύτηκαν κυρίως σε σειραϊκές τεχνικές σύνθεσης.
Ο δωδεκαφθογγισμός επικρίθηκε ιδιαίτερα για το χάσμα που δημιούργησε ανάμεσα στη σύγχρονη μουσική δημιουργία και το ευρύ κοινό, το οποίο συχνά εξέφραζε και εκφράζει μέχρι και σήμερα την απέχθειά του προς την Ατονική μουσική. Οι συνθέτες που χρησιμοποιούσαν δωδεκάφθογγες τεχνικές απέδιδαν την αποστροφή του κοινού προς την μουσική τους σε έλλειψη παιδείας και αδυναμία κατανόησής της, οδηγούμενοι σε ακόμα μεγαλύτερη απομόνωση ή και ελιτισμό!
Η χρήση του δωδεκαφθογγισμού ως «ενιαίο συνθετικό ύφος» είναι σήμερα περιορισμένη, η διδασκαλία του όμως σε ακαδημαϊκό επίπεδο είναι επιβεβλημένη στην πλειοψηφία των πανεπιστημιακών τμημάτων σύνθεσης σε Ευρώπη και Αμερική.
