Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Γράφει η Νατάσα Παπαστάθη, καθηγήτρια μουσικής
Bedrich Smetana (1824-1884)
Ο θεμελιωτής της Τσέχικης μουσικής
«Όταν βλέπω μπροστά μου παρά μόνο φτώχεια και μιζέρια, όλος ο ενθουσιασμός για το έργο μου χάνεται. Αλλά όταν βυθίζομαι στη μουσική έκσταση, ξεχνάω όλα τα βάσανα των γηρατειών»
Bedrich Smetana
Βοημός συνθέτης, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας.
Γεννιέται στο Λίτολσμιλ της Βοημίας το 1824.Ο πατέρας του είναι ζυθοποιός, αλλά και ερασιτέχνης βιολιστής, που του εμφύσησε από αρκετά νωρίς την αγάπη για την μουσική. Σε νεαρή ηλικία αρχίζει να μελετά πιάνο και βιολί, στα 6 του χρόνια κάνει την πρώτη του δημόσια εμφάνιση ως πιανίστας, ενώ συμμετέχει σε ένα ερασιτεχνικό κουαρτέτο με άλλα μέλη της οικογένειάς του. Σπουδάζει μουσική στην Πράγα, παρά την αρχική αντίδραση του πατέρα του. Εξακολουθώντας να σπουδάζει με πάθος και ενδιαφέρον, σύντομα αναδεικνύεται μουσικοδιδάσκαλος. Εξασφαλίζει μια θέση ως κύριος μουσικός σε μια οικογένεια ευγενών και λαμβάνοντας οικονομική και ψυχική στήριξη από τον Φραντς Λιστ, ανοίγει το 1848 Σχολή Πιάνου στην Πράγα. Ένα χρόνο μετά παντρεύεται μια νεαρή πιανίστρια με την οποία αποκτούν τέσσερις κόρες. Τα επόμενα χρόνια κατευθύνεται προς το Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, όπου διδάσκει και διευθύνει ως αρχιμουσικός τη φιλαρμονική εταιρεία. Τα χρόνια αυτά σημαδεύονται από μια ανείπωτητραγωδία, καθώς ο Σμέτανα χάνει τις τρεις κόρες του και την σύζυγό του από φυματίωση. Βρίσκειτο κουράγιο να ξαναπαντρευτεί την κατά 16 χρόνια μικρότερή του Μπετίνα, αδελφή της γυναίκας του αδελφού του. Μαζί της αποκτά δύο κόρες. Το 1863 γυρίζει πίσω στην Πράγα, ανοίγει μια νέα Σχολή Μουσικής, παίρνει τη θέση του αρχιμουσικού στην όπερα της Πράγαςκαι αφιερώνεται στην προώθηση της τσεχικής μουσικής. Το 1874, η υγεία του αρχίζει να κλονίζεται και να επιδεινώνεται σταδιακά εξαιτίας της σύφιλης, οπότε παραιτείται από την θέση του αρχιμουσικού και στα τέλη του ίδιου χρόνου χάνει εντελώς την ακοή του. Το 1883 ο Σμέτανα εμφανίζει σταδιακή επιδείνωση της ψυχικής του υγείας, και οι νευρικές του διαταραχές τον οδηγούν σε ψυχιατρείο στην Πράγα, όπου πεθαίνει το επόμενο έτος.
Ο Σμέτανα είναι ο πρώτος συνθέτης που γράφειμουσική σε συγκεκριμένα τσέχικα θέματα και χαρακτήρα. Οι συνθέσεις του έχουν το λαϊκό χρώμα και μάλιστα οι όπερές του, που περιέχουν φρεσκάδα και δραματική ένταση είναι εθνικές, όχι μόνο λόγω της μουσικής τους, αλλά και των λιμπρέτων τους. Κατηγορήθηκε όμως ότι μιμείται τις μνημειακές όπερες του Βάγκνερ. Οι κριτικοί του τον θεώρησαν ανίκανο να γράψει αισιόδοξη μουσική. Με την όπερα «Πουλημένη Μνηστή» διέψευσε τους επικριτές του από την πρώτη κιόλας συγχορδία της εισαγωγής. Για να δώσει στη μουσική του τον χαρακτηριστικό βοημικό ήχο, ο Σμέτανα άντλησε υλικό από τα τραγούδια και τους χορούς της γης του. Υπήρξε εξαιρετικός τεχνίτης του συμφωνικού ποιήματος. Ένας κύκλος 6 συμφωνικών ποιημάτων με γενικό τίτλο «Η Πατρίδα μου», όπου περιλαμβλάνεται ο μελωδικότατος και δημοφιλής «Μολδαύας» είναι επίσης ένα ακόμη σπουδαίο έργο του. Μολονότι επηρεάστηκε βαθιά από τον Βάγκνερ και τον Λιστ, έπλασε μια ιδιαίτερα προσωπική, συγκλονιστική μουσική, που είναι γεμάτη από το πνεύμα του τσέχικου λαού.Ύφανε τους θρύλους, την ιστορία και τη φυσική ομορφιά της πατρίδας του στις συνθέσεις του και χάρισε για πρώτη φορά στον τσέχικο λαό μια εθνική, μουσική ταυτότητα. Τόσο ο ίδιος όσο και το έργο του υπήρξαν σύμβολα ελευθερίας για τους Τσέχους που μέχρι σήμερα τιμούν τον αγαπημένο τους συνθέτη. Άσκησε μεγάλη επιρροή στον Άντονιν Ντβόρζακ, ο οποίος χρησιμοποίησε επίσης τσέχικα θέματα στις συνθέσεις του. Κάθε χρόνο, στην επέτειο του θανάτου του, ξεκινάει το Διεθνές μουσικό φεστιβάλ της Πράγας.
Ο ίδιος απαντώντας με επιστολή του στην παράκληση ενός πρώην μαθητή του να γράψει ένα έργο για ανδρική χορωδία είπε: «Δε χρειάζεται να επαναλάβω ότι είμαι Τσέχος στην ψυχή και στο σώμα και αισθάνομαι περήφανος που είμαι μέτοχος της δόξας μας!…»
Άγαλμα του Σμέτανα στην Πράγα
