Gustav Mahler (1860-1911)
«Το βασικό είναι να μην αφήνεται κανείς να τον καθοδηγεί η άποψη των συγχρόνων του. Να συνεχίζει σταθερά το δρόμο του χωρίς να αφήνεται είτε να ηττηθεί από την αποτυχία είτε να παρασυρθεί από την αναγνώριση»
Gustav Mahler
Ο Μαέστρος
Αυστριακός υστερορομαντικός συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας και πιανίστας.
Γεννήθηκε στη Βοημία το 1860 σε μια υπερπολύτεκνη οικογένεια εβραϊκής καταγωγής. Οι γονείς του παρατήρησαν τη μουσική του κλίση από νωρίς κι έτσι στα 6 του χρόνια άρχισε μαθήματα πιάνου. Στα 15 του γράφτηκε στο Ωδείο της Βιέννης, σπούδασε πιάνο, αρμονία, σύνθεση και σύντομα διακρίθηκε για την ικανότητά του στη διεύθυνση ορχήστρας. Αργότερα εισήχθη στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, όπου σπούδασε μουσική, φιλοσοφία και ιστορία. Ξεκίνησε την καριέρα του ως διευθυντής ορχήστρας στο θέατρο Μπαντ Χαλ και στη συνέχεια στις σημαντικότερες Όπερες της Ευρώπης, όπως της Λουμπλιάνα, του Κάσσελ, του Όλουκ, της Λειψίας, της Βιέννης, της Βουδαπέστης του Αμβούργου. Διευθύνοντας κορυφαία έργα όπως «Το δαχτυλίδι του Νιμπελούγκεν», τον «Ντον Τζιοβάνι» κ.α. η φήμη του απλώθηκε και οι οικονομικές του απολαβές μεγάλωσαν. Σε ηλικία 37 ετών πήρε τη θέση του αρχιμουσικού στην Όπερα της Βιέννης. Η θέση αυτή είχε το μεγαλύτερο κύρος σε ολόκληρη την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, καθώς το αξίωμα αυτό θεωρούνταν «αυτοκρατορικό» και τελούσε υπό την προστασία του Αυστροουγγρικού νόμου, κατά συνέπεια δεν προσφέρονταν σε Εβραίους. Ο Μάλερ, ο οποίος δεν υπήρξε ποτέ ένθερμος Εβραίος, είχε εγκαίρως μεταστραφεί στον Καθολικισμό. Κατά τα 10 χρόνια που παρέμεινε στην Όπερα της Βιέννης, ο Μάλερ εργάστηκε σκληρά εννέα μήνες το χρόνο. Μεταμόρφωσε το συντηρητικό ρεπερτόριό της και ανέβασε αρκετά το επίπεδο των καλλιτεχνικών κριτηρίων, επιβάλλοντας τις επιλογές του τόσο στους συντελεστές, όσο και στο κοινό.
Παντρεύτηκε την Άλμα Σίντλερ που ήταν επίσης μουσικός και συνθέτρια, με την οποία απέκτησαν δύο κόρες. Χάνοντας τη μια του κόρη από ασθένεια σε πολύ νεαρή ηλικία, καταρρέει ψυχολογικά, αρχίζουν τα πρόωρα προβλήματα καρδιοπάθειας κι έτσι μειώνει τις δραστηριότητές του. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάστηκε την ψυχολογική υποστήριξη του Σίγκμουντ Φρόυντ.
Εν τω μεταξύ, η μουσική του δημιουργούσε αντιδράσεις στους συντηρητικούς κριτικούς, όπως επίσης και η επιμονή του να επιβάλλει την καλλιτεχνική του άποψη στην Όπερα. Έτσι, επήλθε η αναμενόμενη ρήξη και ο Μάλερ πήρε τη θέση του διευθυντή ορχήστρας στην Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης. Μετακομίζοντας στην Αμερική με την οικογένειά του για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ολοκλήρωσε και αρκετά από τα έργα του. Στη διάρκεια μιας συναυλίας αισθάνθηκε αδιαθεσία. Μεταφέρθηκε στο Παρίσι για να του εφαρμοστεί μια καινούρια θεραπεία αλλά πέθανε άδοξα σε ηλικία 51 ετών. Η σύζυγός του, που έζησε πολλά χρόνια, μετά ανέλαβε ενεργό δράση, εκδίδοντας υλικό που αφορούσε τη ζωή και το έργο του μεγάλου συνθέτη.
Θεωρείται ο αναμορφωτής της συμφωνίας προσδίδοντας στη φόρμα της σαφές φιλοσοφικό περιεχόμενο. Ο ίδιος έλεγε ότι «η συμφωνία πρέπει να μοιάζει με τον κόσμο, να αγκαλιάζει τα πάντα».Το έργο του στην αρχή συνάντησε εχθρότητα, αλλά η ποιότητά του αναγνωρίστηκε από τον Ρίχαρντ Στράους. Η μουσική, βαθειά επηρεασμένη από το ύφος του Μπρούκνερ και του Βάγκνερ, συγκίνησε τόσο εκείνους που αγαπούσαν τη ρομαντική ευγλωττία της όσο και την πρωτοπορία που αναγνώριζε ότι ο Μάλερ λειτούργησε ως γέφυρα μεταξύ της Αυστρο-γερμανικής παράδοσης του 19ου αιώνα και του μοντερνισμού των αρχών του 20ου αιώνα. Το κοινό βρήκε στη μουσική του μια πειστική και περιεκτική έκφραση του άγχους και της πολυπλοκότητας της σύγχρονης ζωής. Το έργο του, γενικά, έχει χαρακτήρα εξομολογητικό με εξάρσεις μεταφυσικές. Η 8η συμφωνία του εκφράζει το ιδεώδες του Μάλερ που οραματίζεται έναν κόσμο «κοντά στο Θεό, σε τέλεια και συνετή κοινωνία με Αυτόν». Ο ίδιος συνέβαλλε τα μέγιστα στη δημιουργία της δημοφιλούς εικόνας του παθιασμένου μαέστρου. Υπήρξε υπερασπιστής της νεότερης γενιάς κατά τη διάρκεια της ζωής του και είδωλό της μετά το θάνατό του. Αναγνωρίστηκε και θεωρήθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους μεταρομαντικούς μουσουργούς, του οποίου ο κυριότερος όγκος δημιουργίας επικεντρωνόταν σε δύο πεδία σύνθεσης: το τραγούδι και τη συμφωνία. Έγραψε 9 συμφωνίες, κατασκευές πελώριες, όπου όλα τα στυλ συναντιώνται, αναμειγνύονται και συγκινούν τον ακροατή με το μεγαλείο και την ευγένεια τους. Ξεχωριστή θέση κατέχουν «Το τραγούδι της γης», τα «Τραγούδια για τα νεκρά παιδιά», τα « Τραγούδια ενός οδοιπόρου» κ.α. Το Διεθνές Ινστιτούτο «Γκούσταβ Μάλερ» ιδρύθηκε το 1955 για να τιμήσει τη ζωή του συνθέτη και το έργο του.
«Η μπαγκέτα του εκτινασσόταν ξαφνικά μπροστά, όπως η γλώσσα ενός ερπετού.
Με το άλλο του χέρι έμοιαζε να ανασύρει τη μουσική από την ορχήστρα σαν μέσα από τα συρτάρια μια σιφονιέρα (…) Ήταν όλος κίνηση, σαν μια φωτιά που λαμπάδιαζε»
Μax Graf
Κριτικός
«Ποτέ δεν είχα ξανασυναντήσει μια τόσο έντονη προσωπικότητα, ούτε είχα ονειρευτεί πως μια μόνο λέξη, μια επιτακτική χειρονομία και η επιθυμία για κάποιον αποκλειστικό σκοπό θα μπορούσε να τρομάξει και να αναστατώσει τους άλλους εξαναγκάζοντάς τους
σε τυφλή υποταγή»
Bruno Walter Schlesinger
Μαέστρος
«Αυτό που είναι το καλύτερο στη μουσική δεν βρίσκεται στις νότες»
Gustav Mahler
«Μερικές φορές μου έστελνε ρίγη στη ραχοκοκαλιά μου. Αλίμονο, τι χρειάζονται οι άνθρωποι τα’ αυτιά τους και την καρδιά τους αν δεν μπορούν ν’ ακούσουν αυτό!’
Gustav Mahler
γράφοντας στη γυναίκα του Άλμα
μετά τη διεύθυνση της 1ης Συμφωνίας
«Οποιοσδήποτε έτυχε να τον ακούσε να λέει μερικές λέξεις ή έτυχε να κοιτάξει τη χλωμή, νευρικήκαι πνευματώδη όψη του, χαραγμένη από μεγαλειώδεις κι αγωνιώδεις σκέψεις και συναισθήματα, θα σιγουρευόταν για την ιδιοφυΐα και το δαιμόνιό του»
Ρίχαρντ Σπεχτ
Μουσικοκριτικός
«Το Αμβούργο απέκτησε πλέον έναν πρώτης τάξεως διευθυντή ορχήστρας, τον Γκούσταβ Μάλερ (…) Χωρίς ούτε μία πρόβα, έπεισε το μπουλούκι των μουσικών να εναρμονιστεί στο σκοπό του!»
Hans von Bülow
Μαέστρος
«Η συγκέντρωση του Μάλερ όταν διηύθυνε ήταν τόσο μεγάλη που τίποτε δεν μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή του. Λέγεται πως σε μία από τις παραστάσεις του, για άγνωστο λόγο, ξέσπασε φωτιά. Το κοινό άρχισε να αποχωρεί φοβισμένο. Άρχισαν και οι μουσικοί της ορχήστρας να εγκαταλείπουν. Ο Μάλερ το κατάλαβε σχεδόν τελευταίος!!»
