Franz Schubert (1797-1828)
“Υπήρξε ο πιο ποιητικός συνθέτης, ένας συνθέτης που ήταν ταυτόχρονα ποιητής, ή ένας ποιητής που είχε ως μητρική του γλώσσα τη μουσική”
Franz Liszt
Ο Μέγας μελωδός
Αυστριακός συνθέτης – Ο Βασιλιάς του Lied (=Γερμανικό λαϊκό τραγούδι). Ο ευαίσθητος αυτός συνθέτης έζησε τη σύντομη ζωή του στη Βιέννη. Γεννήθηκε σ’ ενα προάστιό της, το Λίχτενταλ, και τη μουσική του μόρφωση την πήρε στο βασιλικό παρεκκλήσιο, όπου ήταν και μέλος της χορωδίας χάρη στα πλούσια μουσικά του προσόντα. Την ίδια εποχή παρακολούθησε μαθήματα με τον Σαλιέρι. Στην ηλικία των 11 ετών ήταν δεξιοτέχνης του βιολιού. Στην εφηβική του ηλικία η φωνή του υπέστη αλλοίωση και αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη χορωδία, πράγμα που τον λύπησε πολύ. Είχε αρχίσει ήδη τη συνθετική του παραγωγή. Η οικογένειά του ήταν φτωχική. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τα μέλη της να είναι αξιόλογοι μουσικοί και σε όλη τη συνοικία ήταν γνωστό το «κουαρτέτο Σούμπερτ» που τα βράδια έπαιζε πλημμυρίζοντας τη γειτονιά με όμορφες μελωδίες. Ο νεαρός Φραντς ήταν τύπος μποέμ που συνήθιζε να γυρίζει στις μπυραρίες της Βιέννης διασκεδάζοντας με τους φίλους του. Άλλοτε πάλι μαζευόντουσαν όλοι μαζί στο σπίτι του και οι συγκεντρώσεις αυτές έμειναν γνωστές στην ιστορία με το όνομα «Σουμπερτιάδες». Οι φίλοι του, ποιητές, ζωγράφοι, τραγουδιστές, συνθέτες και γενικώς καλλιτέχνες και διανοούμενοι της εποχής, εκτιμούσαν το εξαιρετικό του ταλέντο και δεν ήταν λίγες οι φορές που τον βοηθούσαν οικονομικά, μια και ο ίδιος δεν κατάφερε ποτέ να έχει μια σταθερή δουλειά.
Στα 1823, η σταδιοδρομία του και η υγεία του κλονίζονται από μια δυνατή ασθένεια. Από εκεί και πέρα χάνει το θάρρος του για ζωή. Οι αποτυχίες του στο θέατρο και οι άκαρπες προσπάθειές του για να πετύχει μια μόνιμη θέση στην Αυλή τον κάνουν να πέσει σε μελαγχολία. Παρά τη θριαμβευτική επιτυχία μιας συναυλίας με δικά έργα, ζει μέσα στη φτώχια. Η ανεπάρκεια της τροφής και η εξάντληση από την ασθένεια του φέρνουν ζαλάδες και νευραλγίες. Διαγνώστηκε με τυφοειδή πυρετό. Σβήνει σιγά σιγά και πεθαίνει αθόρυβα. Σύμφωνα με επιθυμία του, θάφτηκε κοντά στον Μπετόβεν.
Στα λίγα χρόνια που έζησε δημιούργησε μια τεράστια παραγωγή έργων. Αυτό οφείλεται από τη μία στη συνθετική του ευκολία και από την άλλη στο γεγονός ότι απεύφευγε συστηματικά να αναθεωρεί τις συνθέσεις που ήδη είχε τελειώσει, αντίθετα από τον Μπετόβεν, που δε δίσταζε να σβήνει , να ξανασβήνει και να βασανίζεται μέχρις ότου βρει τη τέλεια μορφή για τα δημιουργήματά του.
Όλη η μουσική του, ακόμη και η πιο χαρούμενη, έχει κάποια χροιά λύπης. Τα έργα των τελευταίων του ετών βρίσκονται στο έπακρο της οδύνης. Ως συνθέτης τραγουδιών είναι άφθαστος στον πλούτο της μελωδικής επινόησης. Το λιντ είναι άρρηκτα δεμένο με τον Σούμπερτ που του έδωσε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη χρησιμοποιώντας μια μεγάλη ποικιλία ποιητικών θεμάτων, συγχωνεύοντας έτσι με ένα τέλειο τρόπο τις δύο αυτές τέχνες και πλουτίζοντας τη μουσική φιλολογία με περισσότερα από 600 τραγούδια! Οι γνωστότεροι κύκλοι τραγουδιών είναι «Η ωραία μυλωνού» και το «Χειμωνιάτικο ταξίδι». Αγγίζοντας οικουμενικά θέματα, όπως ο έρωτας, η νοσταλγία και ο θάνατος, ο Σούμπερτ σφυρηλάτησε ένα κράμα φωνής, ποίησης και πιάνου, δημιουργώντας λυρικά αριστουργήματα στο ύφος της μεγάλης ρομαντικής παράδοσης. Η μουσική του για πιάνο αξίζει να τοποθετηθεί στην ίδια σειρά με του Σοπέν, του Σούμαν και του Χέλλερ. Περιλαμβάνει σονάτες, φαντασίες, κομμάτια ελεύθερου ύφους και αυτοσχεδιασμούς. Ο Σούμπερτ δεν έφερε κάτι καινούριο στη τόσο διάσημη φόρμα που ήταν η Σονάτα, απλά έβαλε τη σφραγίδα των αρετών του που είναι η τρυφερότητα, η λεπτή ονειροπόληση και το αίσθημα. Όλο το έργο του είναι τόσο κοσμημένο με αγγελικές μελωδίες. Η μεγαλοφυΐα του, βγαλμένη από τόσο διάφορες επιδράσεις, είναι σίγουρα μια μεγαλοφυΐα αισθηματική αλλά όχι και θεΐκή σαν εκείνη του Μότσαρτ. Εδώ υπάρχει μια αγαθότητα απλοϊκή, μικροαστική, που δεν υπάρχει σ’ εκείνον και που εξηγείται απ’ την αντίθεση του φυσικού ανθρώπου και των πνευματικών εκδηλώσεων της ψυχής του. Στα συμφωνικά έργα της ωριμότητάς του εμφανίζονται οι πιο τραγικές και αμφίθυμες πτυχές της ευαισθησίας του και μια μουσική σκέψη ήδη απομακρυσμένη από τη λογική του Μπετόβεν. Κατατάσσεται μεταξύ των σπουδαιότερων συνθετών σε όλες τις μορφές εκτός από την όπερα.
«Απλός κι ανεπιτήδευτος, καλόκαρδος…η μεγαλύτερη χαρά του ήταν να βρίσκεται στη συντροφιά των φίλων του»
Άλμπερτ Στάντλερ
φίλος του Σούμπερτ από το σχολείο
«Σ’ αυτόν τον Σούμπερτ υπάρχει στ’ αλήθεια μια θεϊκή σπίθα!»
Ludvig van Beethoven
μια ημέρα πριν τον θάνατό του
«Όταν ήθελα να τραγουδήσω για την αγάπη, αυτή στρεφόταν σε λύπη. Και όταν ήθελα να τραγουδήσω για τη λύπη, μετατρεπόταν σε μένα σ’ αγάπη»
«Ο άνθρωπος μοιάζει με μια μπάλλα με την οποία παίζουν το πάθος και η τύχη»
«Κάθε βράδυ, όταν αποκοιμιέμαι, ελπίζω ότι δεν θα ξαναξυπνήσω. Και το κάθε πρωινό μου φέρνει μόνο την αγωνία της νύχτας που έρχεται»
«Κάποιοι άνθρωποι έρχονται στη ζωή μας, αφήνουν τον χνάρι τους στην καρδιά μας και δεν είμαστε ποτέ πια οι ίδιοι…»
«Τι μπορεί να κάνει κανείς μετά τον Μπετόβεν;»
Franz Schubert
από το ημερολόγιό του
«Όλο το βάθος και η ενόραση, η θέρμη και η χάρη των συναισθημάτων του, η ανεμελιά του και μερικές φορές η επιπολαιότητά του ανιχνεύονται στα λιντ του»
Ludwig Spaintel – βιεννέζος κριτικός
«Δεν έκανε τίποτε για να διευρύνει το δεδομένα όρια της συμφωνίας ή της σονάτας, αλλά τους προσέδωσε μαγεία, ρομαντισμό και γλυκιά φυσικότητα, στοιχεία που δεν είχε κανείς προσεγγίσει έως τότε»
Ser George Grove– εκδότης
Τα γυαλιά του Σούμπερτ
Ο τάφος του Σούμπερτ
