Δευτέρα 11/5 η σημερινή και όπως κάθε Δευτέρα η κ. Νατάσα Παπαστάθη καθηγήτρια μουσικής γράφει για τον Συνθέτη της Εβδομάδας.
George Friderick Haendel (1685-1759)
«Θα με έθλιβε αν απλώς τους ψυχαγωγούσα. Θα ήθελα να τους κάνω καλύτερους»
G. F. Haendel
για το κοινό του
«Έχω επιχειρήσει να δείξω πως η αγγλική γλώσσα, που είναι τόσο εκφραστική στα πιο θεία συναισθήματα, είναι η καλύτερα προσαρμοσμένη απ’ όλες στην εορταστική μουσική»
G. F. Haendel
σε επιστολή του στο Daily Advertiser
Ο Άρχοντας της μουσικής
Γερμανός συνθέτης και οργανίστας της εποχής μπαρόκ.
Γεννήθηκε στη Χάλη της Γερμανίας, σε μια οικογένεια που ουδεμία σχέση είχε με τη μουσική. Ο πατέρας του, που ήταν κουρέας και ξακουστός πρακτικός χειρουργός, δεν επιθυμούσε ο γιος του να ασχοληθεί με την τέχνη και τον κατηύθυνε προς τη νομική. Παρακολούθησε νομικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Χάλης, αλλά όταν πέθανε ο πατέρας του τις εγκατέλειψε για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη μουσική που τόσο αγαπούσε. Σ’ αυτό τον βοήθησε αρκετά η μητέρα του. Έμαθε να παίζει πληκροφόρα, βιολί και όμποε και από νωρίς κυνήγησε την τύχη του. Πήρε τη θέση του οργανίστα στον Καθεδρικό ναό της Χάλης και άρχισε σιγά-σιγά το συνθετικό του έργο. Αρχικά έγραψε όπερες, ενώ αργότερα εκκλησιαστική μουσική. Δραστηριοποιήθηκε στην Ιταλία (Ρώμη, Νεάπολη, Φλωρεντία), στη Γερμανία, πήρε τη θέση του Διευθυντή χορωδίας και αποφάσισε να μεταβεί στην Αγγλία όπου πολιτογραφήθηκε, η οποία λάτρευε την όπερα. Στο Λονδίνο ανέβασε περίτεχνες και εξεζητημένες όπερες με πλούσιες παραγωγές και πολλά εφέ επί σκηνής.
Ο Χαίντελ είχε απότομο και τραχύ χαρακτήρα. Δυσκολευόταν να βάλει σε τάξη τους εκτελεστές της μουσικής του. Ο μεγάλος του μπελάς ήταν οι σοπράνο, που διαφωνούσαν διαρκώς μαζί του για το μάκρος, την πολυπλοκότητα και το ύφος των σόλο τους. Όταν κάποια λοιπόν, αρνήθηκε να τραγουδήσει μια άρια, ο Χαίντελ τη σήκωσε στον αέρα κι απείλησε να την πετάξει απ’ το παράθυρο!
Στη μουσική του παραγωγή ήταν πολύ γρήγορος. Συνέθεσε ορατόριο σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες και όπερα σε εννέα μέρες!! Εκτός από την αστείρευτη έμπνευσή του, χρησιμοποιούσε μουσική από παλαιότερα έργα του, αντιγράφοντας αδίστακτα τον εαυτό του.
Τα 7 τελευταία χρόνια της ζωής του ο Χαίντελ ήταν τυφλός, αλλά συνέχισε να διευθύνει εκτελέσεις ορατόριων και να διορθώνει τις παρτιτούρες του με τη βοήθεια του αφοσιωμένου φίλου του Τζων Σμιθ. Μετά από υπερκόπωση που οδήγησε σε πολυετή ασθένεια πέθανε στα 74 χρόνια του. Οι Άγγλοι τιμώντας τον κορυφαίο αυτό συνθέτη τον έθαψαν με τιμές στο Αβαείο του Ουεστμίνστερ. Θεωρούμενος, στη θετή του πατρίδα, ως Άγγλος μουσικός, είναι καταχωρημένος στο Εθνικό Βιογραφικό Λεξικό και τα χειρόγραφά του, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, αποτελούν μια σημαντική συλλογή 97 τόμων!!
Ο Χαίντελ και ο Μπαχ γεννήθηκαν στην ίδια χώρα με λίγες εβδομάδες διαφορά: θα περίμενε κανείς να είναι φίλοι. Ωστόσο δε συναντήθηκαν ποτέ, παρά τις πολλές προσπάθειες του Μπαχ. Πόσο λοιπόν διαφέρουν αυτοί οι συνομήλικοι, συμπατριώτες και μεγάλοι οργανίστες! Ο Μπαχ, σεμνός και μετριόφρων, κινείται μέσα στα πλαίσια της Γερμανίας και πεθαίνει αθόρυβα, όπως ακριβώς έζησε. Αντίθετα ο Χαίντελ, φιλόδοξος, κοσμοπολίτης, επιδιώκει την εύνοια των ισχυρών και πεθαίνει τιμημένος και πασίγνωστος. Λόγα χρόνια αργότερα, ο Χάυδν θα πει γι’ αυτόν: « Είναι ο δάσκαλος όλων μας!» Και ο Μπετόβεν θα προσθέσει : «Μάθετε απ’ αυτόν πώς να πετυχαίνετε σπουδαία αποτελέσματα με απλά μέσα».
Εκτός από την όπερα, έγραψε ορατόρια, μουσική δωματίου, φωνητική και ορχηστρική μουσική. Στην εποχή του ήταν ο πιο διάσημος συνθέτης όπερας: Ξέρξης,- με το φημισμένο «Largo» Αλμίρα, Ιούλιος Καίσαρας, Ρινάλντο, Σαμψών, Ιεφθάε, Μουσική των Νερών, Μουσική των Βασιλικών Πυροτεχνημάτων και πολλά άλλα είναι μερικά από τα πιο γνωστά έργα του. Το έργο όμως που κάνει το όνομα του Χαίντελ παγκοσμίως γνωστό είναι το ορατόριο Μεσσίας, ένα από τ’ αριστουργήματα της θρησκευτικής μουσικής, με το ανεπανάληπτο «Αλληλούια» των αγγέλων, καθώς η δύναμη, ο λυρισμός, η ειλικρίνεια και το βάθος του το καθιστούν μία από τις εξαιρετικές μουσικές δημιουργίες και ένα απαράμιλλο δείγμα πίστης διαμέσου της τέχνης – έργο εμπνευσμένο ολοκληρωτικά από τον Ιησού. Οι περιγραφικές ικανότητες της ενορχήστρωσής του είναι αξιοσημείωτες. Ήταν πράγματι βυθισμένος στην εποχή του, αλλά η στυλιστική σύνθεση που επεξεργάστηκε και που πλησιάζει την προσωπικότητα εκείνης του Μπαχ, τον φέρνει σε μια ιστορική διάσταση με μάλλον εύθραστο περίγραμμα. Ο μοντερνισμός της μουσικής του, είτε όταν δίνει δραματικότητα στα ορατόρια, είτε εκφραστικότητα στις όπερες ή αντιστικτική διαλεκτική στα κοντσέρτα, διαθέτει ένα στοιχείο μη πραγματικότητας που τον θέτει εκτός των συνηθισμένων ιστορικών σχηματοποιήσεων, χωρίς ωστόσο να του αρνείται το δικαίωμα να θεωρείται σαν ο πιο πλήρης και μεγαλόπρεπος θρίαμβος του μουσικού μπαρόκ – ένας μοντερνισμός γεμάτος δημιουργική φαντασία και τεχνική μαεστρία.
«Ήταν ορμητικός, τραχύς κι αυταρχικός ως προς τη συμπεριφορά και την ομιλία του, στερούνταν όμως εξ ολοκλήρου κακής διάθεσης και κακίας»
Δρ. Τσαρλς Μπέρνεϊ
συγγραφέας και χρονικογράφος
«Είναι συνθέτης τέταρτης διαλογής…ούτε καν ενδιαφέρων»
Piotr Ilyich Tchaikovsky
για τον George Friderick Haendel
