Νέο άρθρο για τον συνθέτη της εβδομάδας από την καθηγήτρια μουσικής κ. Νατάσα Παπαστάθη.
Joseph Haydn (1732-1809)
«Σηκώνομαι νωρίς και μόλις ντυθώ, γονατίζω και κάνω την προσευχή μου. Ύστερα, παίρνω το πρωινό μου. Κάθομαι τότε στο πιάνο μου κι αρχίζω να ψάχνω. Αν βρω κάτι αμέσως, η δουλειά πηγαίνει γρήγορα και δίχως κόπο. Αν όμως η έμπνευση αργεί να’ ρθει, καταλαβαίνω πως έχασα τη Θεία Χάρη από κάποιο αμάρτημα μου και ξανακάνω την προσευχή μου, ωσότου αισθανθώ πως με συγχώρεσε ο Θεός».
Joseph Haydn
Ο Πατέρας της Συμφωνίας και του Κουαρτέτου Εγχόρδων
Αυστριακός συνθέτης της κλασικής εποχής.
Γεννήθηκε σε μια φτωχική οικογένεια από γονείς που δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο νεαρός Χάυδν λαμβάνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Γιόχαν Ματίας Φρανκ και ειδικότερα στο πιάνο και το βιολί. Σε ηλικία 7 ετών γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Εγκαταλείποντας την παιδική χορωδία, ο Χάυδν αναγκάζεται να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Αυτή την περίοδο, που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια, παίρνει μαθήματα σύνθεσης από τον Νίκολα Πόρπορα, σημαντικό Ιταλό συνθέτη και δάσκαλο τραγουδιού. Εργάστηκε ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του κόμη Karl von Morzin, όπου διηύθυνε μία μικρή ορχήστρα και στη συνέχεια βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ, το οποίο μεταξύ άλλων περιελάμβανε ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλες αίθουσες μουσικών εκδηλώσεων. Ο Χάυδν ήταν υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας, αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμη των οργάνων. Χάρη στη ευγένεια, την καλοσύνη και τη γενναιοδωρία του απέκτησε το παρατσούκλι «Ο Μπαμπάς Χάυδν». Σ’ αυτή τη θέση θα παραμείνει για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σ’ αυτό το διάστημα καταγράφεται επίσης και η ανάπτυξη της φιλίας του με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυδν. Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικολάου αποδέχθηκε την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Γιόχαν Πέτερ Σάλομον για μία περιοδεία στο Λονδίνο με την υποστήριξη μιας μεγάλης ορχήστρας. Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυδν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, ολοκληρώνει δύο ορατόρια, τη «Δημιουργία» και τις «Εποχές». Θεωρείται δε, πως τα έργα αυτά είναι επηρεασμένα από τη μουσική του Χαίντελ και ειδικότερα από το ορατόριο του «Μεσσίας», καθώς κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, ο Χάυδν ήρθε σε επαφή με το έργο του Χαίντελ.
Οι πληροφορίες που έχουμε σχετικά με τον γάμο μου δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστες. Ο Χάυδν είχε ερωτευτεί την Τερέζα Κέλερ, αλλά οι γονείς της την προόριζαν για μοναχή. Ωστόσο, τους άρεσε για γαμπρός, οπότε κατάφεραν να τον πείσουν να παντρευτεί την άλλη τους κόρη Μαρία Άννα. Όποιες ελπίδες κι αν συνόδευαν αυτή την ένωση σύντομα κατέρρευσαν. Η Μαρία Άννα που ήταν και μεγαλύτερή του, είχε οξύθυμο χαρακτήρα, αλλά το χειρότερο ήταν πως δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τη δουλειά και τη μουσική του συζύγου της, σε σημείο που χρησιμοποιούσε τις παρτιτούρες του για να απλώνει τη…ζύμη!!!!Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά και σε λίγα χρόνια, λόγω των συνεχών διαφωνιών και καβγάδων, η σχέση τους εκφυλίστηκε.
Μη έχοντας τη λαμπρή εφευρετικότητα του Μότσαρτ ή τη θεωρητική αυστηρότητα του Μπαχ, η πρόοδός του ήταν σταδιακή, χωρίς εκτυφλωτικά άλματα. Τελικά εξελίχθηκε σε σημαντικό συνθέτη που βελτίωσε τη μορφή της συμφωνίας και την έκανε αυτό που ξέρουμε σήμερα, προαναγγέλλοντας έτσι τους δύο μεγαλοφυείς δημιουργούς του βιεννέζικου κλασικισμού τον Μότσαρτ και τον Μπετόβεν. Επίσης, δημιούργησε το κουαρτέτο εγχόρδων και καθιέρωσε τις συγκεκριμένες δομές αυτών των ειδών, με τις οποίες οι συνθέτες πειραματίζονταν έως τότε. Η ενασχόλησή του κυρίως με το είδος του κουαρτέτου κράτησε 46 χρόνια, επηρεάζοντας ταυτόχρονα τη συνθετική του σκέψη σε ό,τι άλλο έγραψε! Έζησε μια ζωή απλή και ειρηνική. Οι διακρίσεις και ο θαυμασμός του κόσμου δεν κατάφεραν να τον κάνουν ματαιόδοξο. Η απλότητά του που οφείλεται στην ταπεινή του καταγωγή αλλά και οι λαϊκές μελωδίες που γνώρισε στα παιδικά και νεανικά του χρόνια τον ακολούθησαν σ’ ολόκληρη τη ζωή του και επηρέασαν το έργο του. Η φυσική του ευγένεια ερχόταν σε αντίθεση με την ασχήμια του προσώπου του. Περισσότερο όμως εντυπωσίαζε η καλοσύνη του και η αίσθηση του χιούμορ που χαρακτήριζαν την προσωπικότητά του. Το έργο του διακρίνεται για τη φαιδρότητα, την απλότητα, τη διαύγεια και τη χάρη. Θαυμάζεται για την αρμονική του τόλμη, που τον κάνει να προηγείται από την εποχή του. Σε όλη τη μουσική του η επινοητικότητά του φαίνεται ανεξάντλητη. Ήξερε να γοητεύει και να διευρύνει, να επεκτείνει και να αναπλάθει κάθε είδος που επεξεργαζόταν. Παρ’ όλο όμως το μεγαλείο και παρά τον αριθμό των αριστουργημάτων του, η μουσική του δεν κατόρθωσε να συνεπάρει το κοινό, όπως του Μότσαρτ και του Μπετόβεν. Έγραψε όπερες, ορατόρια – τα πιο γνωστά «Οι εποχές» και
«Η Δημιουργία» λειτουργίες, καντάτες, συμφωνίες, κουαρτέτα, κοντσέρτα, μουσική δωματίου έργα για πιάνο…
«Μέσα στην ενόργανη μουσική του νομίζουμε πως βλέπουμε το δαίμονα της μουσικής ευνουχισμένο να παίζει μπροστά μας με την παιδαριωδία ενός εκ γενετής γέρου!»
Richard Wagner
«Πάντοτε άρχιζα τις συνθέσεις μου μ’επίκληση του Θεού και τις τελείωνα με τη φράση: “Laus Deo” (=ύμνος στο Θεό). Έτσι θα’ θελα να τελειώσω και τη ζωή μου μ’ ένα “Laus Deo”»
«Ήμουν αποκομμένος από τον κόσμο. Δεν υπήρχε κανείς για να με συγχύσει ή να με βασανίσει και αναγκάστηκα να γίνω πρωτότυπος»
Joseph Haydn
Ο Χάυδν κατά την εκτέλεση κουαρτέτου εγχόρδων
