Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Γράφει η Νατάσα Παπαστάθη, καθηγήτρια μουσικής
Alexander Borodin (1833-1887)
Ρώσος γιατρός, καθηγητής χημείας
και συνθέτης της «Ομάδας των 5».
Ο Αλεξάντερ Μπορντίν γεννιέται στην Αγία Πετρούπολη το 1833. Είναι νόθος γιος ενός ηλικιωμένου γεωργιανού ευγενή και μια παντρεμένης νεαρής ρωσίδας. Λόγω αυτής της περίστασης, ο πατέρας του τον δηλώνει στο ληξιαρχείο ως γιο ενός από τους ρώσους εργαζόμενους στα υποστατικά του, του Πορφίρι Μποροντίν, εξ ου και το επώνυμο του συνθέτη. Ως αποτέλεσμα αυτής της καταχώρησης, τόσο ο μικρός Αλεξάντερ όσο και ο -τυπικά- πατέρας του, είναι επισήμως υποστατικοί του βιολογικού πατέρα. ΄Ετσι λοιπόν, ο γεωργιανός ευγενής αποδεσμεύεται από την άμεση επαφή προσφέροντας στέγη και χρήματα στο γιο με τη μητέρα. Παρόλ’ αυτά, η μητέρα του ουδέποτε αναγνώρισε δημόσια τον Αλεξάντερ, ο οποίος παρέμεινε μαζί της, αλλά την προσφωνούσε «θεία» του. Παρά την παράξενη αυτή κατάσταση, ο Μποροντίν έχει καλή ανατροφή από τον πατέρα του μεγαλώνοντας με ανέσεις. Επειδή τα ληξιαρχικά προβλήματα δεν επιτρέπουν την εγγραφή του σε κανονικό γυμνάσιο, ο Μποροντίν λαμβάνει καλή εκπαίδευση σε όλα τα μαθήματα μέσω ιδιωτικών δασκάλων στο σπίτι. Από νωρίς εμφανίζει ταχαρίσματά του στις γλώσσες και στη μουσική μαθαίνοντας να παίζει πιάνο, φλάουτο, τσέλοκαι συνθέτοντας εντελώς ερασιτεχνικά. Στα 17 του χρόνια εισάγεται στην Ιατρική-Χειρουργική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης και ακολουθεί καριέρα στη χημεία. Μετά την αποφοίτησή του, διατελεί ένα χρόνο ως χειρουργός σε στρατιωτικό νοσοκομείο, συνεχίζοντας με τριετείς προχωρημένες σπουδές στη Δυτική Ευρώπη. Καταλαμβάνειμεταδιδακτορική θέση στo Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όπου εργάζεται σε εργαστήριο βενζολίου. Δουλεύει επίσης στο Πανεπιστήμιο της Πίζας. Αργότερα επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη για να αναλάβει καθηγητικό πόστο στον τομέα της χημείας, γίνεται επίκουρος καθηγητής στην Ακαδημία όπου σπούδασε και περνά το υπόλοιπο της επιστημονικής του σταδιοδρομίας αφοσιωμένος στην έρευνα, τη διδασκαλία και την επίβλεψη της εκπαίδευσης άλλων.
Κάνει ένα γάμο με την πιανίστα Αικατερίνα Πρωτοπόποβα και αποκτά μια κόρη. Τότε ήταν που γνωρίζεται με τον Μπαλάκιρεφ και ξεκινά μαθήματα σύνθεσης μαζί του, ενώ παράλληλα αρχίζει και επίσημα το συνθετικό του έργο. Η μουσική του διακατέχεται από εθνικό πνεύμα. Η μελωδική και αρμονική πρωτοτυπία του ύφους του είναι εμφανής σχεδόν σε όλα του τα έργα ιδιαίτερα στο ορχηστρικό του «Οι Στέπες της Κεντρικής Ασίας» και στη μοναδική του όπερα «Πρίγκιπας Ιγκόρ» με τους εξαίσιους «Πολοβτσιανούς Χορούς», που συχνάεκτελούνται ως αυτόνομο έργο συναυλιών και αποτελούν, μάλλον, την πιο γνωστή σύνθεσή του. Ωστόσο, ο Μποροντίν αφήνει την όπερα ημιτελή, όπως και κάποια άλλα έργα, κατά τον θάνατό του. Ο Πρίγκιπας Ιγκόρ ολοκληρώνεταιμεταθανάτια από τους Ρίμσκι-Κόρσακοφ και Γκλαζουνόφ. Η φήμη του Μποροντίν έξω από τη Ρωσική Αυτοκρατορία κατέστη δυνατή κατά τη διάρκεια της ζωής του, μέσω του Φραντς Λιστ, ο οποίος παρουσίασε έργα του συνθέτη στην Ευρώπη. Ασχολείται και με τη σύνθεση έργων μουσικής δωματίου, πράγμα το οποίο δημιουργεί τη δυσαρέσκεια του Μουσόργκσι, διότι η «Ομάδα των 5» ήταν αντίθετη προς αυτό το είδος μουσικής. Τσελίστας ο ίδιος, υπήρξε και ενθουσιώδης εκτελεστής. Σε κάποια έργα του είναι επηρεασμένος από τον Μέντελσον.
Η μουσική του είναι γνωστή για τον έντονο λυρισμό και τις πλούσιες, αντισυμβατικές αρμονίες της. Παρά τις κάποιες επιρροές από δυτικούς συνθέτες, η μουσική του -ως μέλους των «Πέντε»-, αποπνέει αναμφισβήτητα ρωσικό «άρωμα». Το πάθος και οι ασυνήθιστες αρμονίες στα έργα του, αποδείχτηκαν να έχουν ασκήσει μόνιμη επιρροή στους νεότερους Γάλλους συνθέτες Ντεμπισί και Ραβέλ. Εκτός από τη λυρική τους φλέβα, οι συνθέσεις του διακρίνονται, για τον επιδέξιο χειρισμό των «ηρωικών» θεμάτων, μια ασυνήθιστα λεπτή αίσθηση του ρυθμού και εξαίρετη χρήση του ορχηστρικού ηχοχρώματος, με όλα αυτά να συντελούν στην αφύπνιση μνήμης μακρινώντόπων, από μέρους του ακροατή.
Η μουσική παραμένει δευτερεύουσα επαγγελματική απασχόληση για τον Μποροντίν, έχοντας την καριέρα που έχτισε ως χημικός και γιατρός. Πάσχει από κακή υγεία, έχοντας περάσει χολέρα και μερικές μικρές καρδιακές προσβολές. Πεθαίνει στην Αγία Πετρούπολη, ξαφνικά, κατά τη διάρκεια μιας χοροεσπερίδας στην Ακαδημία και ενταφιάζεταιστο Νεκροταφείο Τίχβιν της Μονής Αλεξάνδρου Νιέφσκι της πόλης.
