Η πόλη των Τρικάλων διαθέτει αξιομνημόνευτα αρχαιολογικά μέρη. Ας σκεφτεί μόνο κανείς το προϊστορικό Ασκληπιείο, το βυζαντινό φρούριο, το δίδυμο οθωμανικό λουτρό, τις δεκάδες μεσοβυζαντινές εκκλησίες. Φεύγοντας, όμως, κανείς από την πόλη των Τρικάλων και κατευθυνόμενος προς την Λάρισα θα βρεθεί κοντά σε μια σημαντική αρχαία πόλη το Πελλιναίον ή αλλιώς αρχαία Πέλλινα.
Σήμερα το Πελλιναίον βρίσκεται στην κοινότητα του Πετρόπορου κοντά στην Φαρκαδώνα. Κατά την αρχαιότητα η θέση που ήταν χτισμένη η πόλη είχε στρατηγική σημασία. Βρισκόταν στο στενό ανάμεσα από την οροσειρά των Χασίων και τον ποταμό Πηνειό, γι’αυτό και ήλεγχε τον οδικό άξονα από την αρχαία Τρίκκη προς την Λάρισα.
Ο πρώτος περιηγητής που κάνει λόγο για την πόλη και την ταυτίζει με το Παλιογαρδίκι είναι ο Βρετανός Leake στις αρχές του 19ου αιώνα.
Ας ανατρέξουμε βέβαια για αρχή στην μυθολογία για να πληροφορηθούμε για την ίδρυση αυτής της πόλης. Η Πέλλινα, λοιπόν, ιδρύθηκε από τον Πέλλινο γιο του Οιχάλεως, από την Οιχαλία, στην περιοχή της αρχέγονης κοιτίδας του Έλληνος, στην Σπερχειάδα.
Στα γραπτά κείμενα η πρώτη αναφορά για την πόλη γίνεται από τον Πίνδαρο, ο οποίος στον δέκατο Πυθιονικό του αναφέρει την Πέλλινα ως πατρίδα του Ιπποκλέους, γιου του Φρικίου, που νίκησε στα Πύθια το 498 π.Χ σε αγώνες διαύλου. Ο δίαυλος ήταν αγώνας δρόμου 400 μέτρων.
Σπουδαία θέση στην αρχαία ελληνική ιστορία η Πέλλινα αρχίζει να αποκτά μαζί με την άνοδο της μακεδονικής ηγεμονίας. Ήδη από τα χρόνια του Φίλιππου Β’ (382- 336 π.Χ) η πόλη είναι μέρος της τετραρχίας της Εστιαιώτιδας και έχει μόνιμη μακεδονική φρουρά. Η φιλομακεδονική στάση της ευνόησε την πόλη καθ’ όλη την διάρκεια των πολιτικών εξελίξεων κατά την μακεδονική άνοδο. Η πόλη συνεχίζει να υπάρχει και κατά την ρωμαϊκή εποχή χωρίς όμως να ξέρουμε γιατί καταστράφηκε στην διάρκεια αυτών των χρόνων.
Πάνω στα ερείπια της ελληνιστικής πόλης, οι βυζαντινοί βρήκαν πρόσφορο έδαφος να χτίσουν μια νέα πόλη με την ονομασία Γαρδίκι αυτή την φορά. Και πάλι, όμως, στην διάρκεια του 12ου αιώνα η πόλη καταστράφηκε και πάλι χωρίς να ξέρουμε την αιτία. Πάντως η σπουδαιότητα της πόλης φαίνεται από το γεγονός ότι αποτελούσε έδρα επισκοπής με την ονομασία Γαρδίκι ή Παλιογραδίκι.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγουν και τα αρχαιολογικά λείψανα που έχουν βρεθεί και είναι σε μεγάλο βαθμό οι πηγές πληροφόρησης μας για την πόλη. Το κύριο που έχει ανασκαφεί είναι το τείχος της ακρόπολης που δημιουργήθηκε στα κλασικά χρόνια και συντηρήθηκε στους βυζαντινούς αιώνες. Για το λόγο αυτό και έχουμε έναν συγκερασμό πολυγωνικού συστήματος τοιχοποιίας (πέτρες πολυγωνικού σχήματος που εφάπτονται τέλεια η μία στην άλλη) και κονιάματος. Στα τείχη σώζονται πάνω από 15 μικροί πύργοι και ένας προμαχώνας. Οι πύλες για την είσοδο ήταν τρείς, η μία εξ αυτών ασυνήθιστα μεγάλη σε μέγεθος.
Όπως συμβαίνει και στις περισσότερες περιπτώσεις η πόλη εσωτερικά δεν έχει να μας προσφέρει κάποιο σημαντικό εύρημα εν αντιθέσει με τα νεκροταφεία που είναι πλούσια σε πληροφορίες. Από τα τελευταία μαθαίνουμε την λατρεία του Διονύσου ως κύριας θεότητας. Η λατρεία του Διονύσου συνοδεύονταν απ’ όλες αυτές τις διονυσιακές γιορτές με χορό και κρασί και την τέλεση βακχικών και ορφικών μυστηρίων.
Αυτό που προκαλεί την μεγαλύτερη εντύπωση και έχουν δημιουργηθεί μύθοι γύρω από το ασυνήθιστο φαινόμενο είναι η ύπαρξη δίπλα απ’ την πόλη μιας δολίνης. Δολίνη είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο κατά το οποίο δημιουργείται στο έδαφος μια κυκλική ή ελλειπτική λεκάνη. Η λεκάνη αυτή σχηματίζεται από ανθρακικά ασβεστολιθικά ή δολομιτικά πετρώματα από την κατάρρευση υπόγειων σπηλαίων ή ασβεστολιθικής διάβρωσης.
Στην δική μας περίπτωση δεν γνωρίζουμε από που προήλθε αυτό το άνοιγμα στο έδαφος, το οποίο γίνεται μια μικρή λίμνη όταν συσσωρεύονται τα νερά. Σύμφωνα με τον μύθο ένας παπάς πάντρευε κάποτε την ομορφότερη κόρη του. Στο γλέντι του γάμου όταν την είδε να χορεύει άρχισε να κάνει ανήθικες σκέψεις και αφού τελείωσε ο χορός την άρπαξε και την φίλησε. Εκείνη την στιγμή άνοιξε η γη και κατάπιε όλη την πόλη εκτός από την εκκλησία της.
Με μια δεύτερη πιο επιστημονική άποψη η δολίνη αυτή προήλθε από πτώση μετεωρίτη στην Πέλλινα. Την άποψη αυτή την υποστηρίζει ο Καστρόγλου για το λόγο ότι η δολίνημετατρέπεται σε λίμνη, άρα τα ασβεστολιθικά στοιχεία έχουν καεί και δεν τραβούν νερό και επίσης δεν έχουν βρεθεί οικιστικά ερείπια στο εσωτερικό της. Τέτοια παραδείγματα από πτώση μετεωριτών έχουμε και στον ελλαδικό χώρο. Βέβαια τίποτα δεν έχει επιβεβαιωθεί για την δολίνη της Ζούρπαπα(τρελός παπάς), όπως την ονομάζουν.
Οι έρευνες και οι ανασκαφές συνεχίζονται με αμείωτους ρυθμούς και θα μας φέρουν στο φως πολλά ακόμα σπουδαία ευρήματα, σαν τα χρυσά νομίσματα του 2ου π.Χ αιώνα που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου.
Ευαγγελία Μπουκουράκη
